Pomračenje Sunca je astronomska pojava koja se dešava kada Sunce baca Mjesečevu senku na površinu planete Zemlje, što se može dogoditi samo kada je Mjesec u fazi mladine, odnosno u položaju konjunkcije, kada se nalazi između Zemlje i Sunca.
Pomračenje Sunca je astronomska pojava koja se dešava kada Sunce baca Mjesečevu senku na površinu planete Zemlje, što se može dogoditi samo kada je Mjesec u fazi mladine, odnosno u položaju konjunkcije, kada se nalazi između Zemlje i Sunca.
Da bi došlo do pomračenja Sunca, Mjesec se mora nalaziti 16° u ravni svoje putanje ispred ili iza nekog od čvorova svoje putanje sa ekliptikom (eliptična putanja po kojoj se Zemlje kreće oko Sunca). Prečnik Mjeseca je oko 400 puta manji od prečnika Sunca, a, nekim divnim čudom, za otprilike isto toliko puta je i Mjesec bliži Zemlji nego Suncu. Zbog toga se prividni prečnici i Sunca i Mjeseca gotovo podudaraju po veličini i Mjesec može potpuno da zakloni zvijezdu, što čitavu pojavu čini izuzetnom. U toku jedne godine može nastupiti minimalno dva, a maksimalno pet pomračenja Sunca. Zavisno od trenutne udaljenosti Mjeseca i Sunca od Zemlje, kao i položaja posmatrača na Zemljinoj površini, može nastupiti jedna od tri vrste pomračenja Sunca: potpuno, djelimično ili prstenasto.
U slučaju potpunog pomračenja Sunca, Mjesečev disk će potpuno prekriti Sunce. Pomračenje se može opaziti s relativno uskog pojasa (putanja totaliteta je maksimalne širine 270 km) na Zemljinoj površini preko kojeg prolazi Mjesečeva sjenka (umbra). Sa nestajanjem Sunca temperatura se spušta i vazduh se veoma brzo hladi, a nebo tamni i na njemu se pojavljuju zvijezde. Ako ga posmatrate teleskopom (naravno ne direktno) oko crnog Mjesečevog kruga, vidjećete kako se u mlazevima izdižu protuberance, purpurni, plameni jezici i vidjećete lepezastu blijedo srebrnu Sunčevu koronu.
Zbog rotiranja naše planete i zbog kretanja Mjeseca, sjenka se brzo pomiče po tlu u smjeru zapad-istok. Brzina kretanja sjenke po zemlji moze biti i preko 3000 kilometara na čas. Ako je Mjesečev prividni prečnik maksimalan onda totalno pomračenje traje najviše sedam minuta i 31 sekundu. Totalno pomračenje u jednom određenom mjestu je rijetka pojava i dešava se otprilike jednom u 200 godina.
Posmatrači koji se nalaze u nešto širim pojasevima oko putanje totaliteta (do 10000 km) nalaze se u Mjesečevoj polusjenci (penumbra), te mogu videti djelimično pomračenje Sunca. Ono, s obzirom na veoma široko polje polusjenke, traje mnogo duže no totalno pomračenje - čak i dva sata. Svako totalno pomračenje prati i djelimično, međutim može se desiti i samo djelimično pomračenje. To je slučaj kada Mjesečeva sjenka prođe izvan Zemlje, a polusjenka padne na nju.
Posebno zanimljiv događaj nastaje kada je Mjesečev prividni prečnik manji od prividnog prečnika Sunca pa tada dođe do pomračenja. U tom slučaju, ako se centri diskova Sunca i Mjeseca poklope, nastaje prstenasto pomračenje. Središnji dio Sunca je pomračen i taman, a vidljiv je samo rub Sunca. Oko crnog kruga nalazi se blještavi, užaren prsten. Najduže prstenasto pomračenje traje 12 minuta i 24 sekunde.
Kako se Mjesečeve mijene smjenjuju u pravilnim razmacima, to bi se svakog mjeseca moglo očekivati po jedno pomračenje Mjeseca i Sunca. To nije slučaj usljed toga što Mjesec i Zemlja ne leže u istoj ravni. Mjesečeva putanja sa ekliptikom zaklapa ugao od 5°9' i zato sjenka koju Mjesec pravi "promašuje" planetu skoro uvijek osim kad se nađe na onim mjestima gdje ravan Mjesečeve sječe ravan Zemljine orbite. Tada će se u liniji poravnati sva tri tijela - Sunce, Mesec i Zemlja. I tada nastaju pomračenja - solarna i sa druge strane, lunarna (kad Zemlja sakrije Sunce).
Naredno za nas vidljivo djelimično pomračenje dogodiće se 21. juna 2020. godine (kad je totalitet nad južnom Azijom), ali će sunčev disk tada biti jedva okrznut za ovdašnje posmatrače. Prvo značajno vidljivije djelimično pomračenje nad Srbijom ćemo dočekati 25. oktobra 2022. godine. Nažalost, dolazak umbre baš iznad nas i totalno pomračenje većina među nama neće dočekati jer se ona očekuje u godini kad će se današnja novorođenčad spremati za penziju, odnosno tek 3. septembra 2081. Ono će zahvatiti sjeverne djelove naše zemlje, biće vidljivo iz Beograda i Novog Sada koji će sam biti veoma blizu centralne linije pomračenja i zato imati oko 3.5 minuta mraka.
(Dnevna doza geografije)