U pokrajini Baskiji, između sjevernog španskog grada Iruna i jugozapadnog francuskog grada Hendaje, protiče rijeka Bidasoa.
U pokrajini Baskiji, između sjevernog španskog grada Iruna i jugozapadnog francuskog grada Hendaje, protiče rijeka Bidasoa.
Na sredini rijeke, koja razdvaja Španiju i Francusku, nalazi se teritorija sa posebnim statusom – Ostrvo fazana.
Ostrvo fazana je kondominijum, zemlja kojom zajedno upravljaju dvije države. Riječ je o najmanjoj i najstarijoj teritoriji s takvim statusom. Njegovih 5.000 kvadratnih metara šest mjeseci godišnje pripada Španiji, a preostalih šest Francuskoj.
Prolaznici mogu da ga vide s obje strane obale Bidasoe – udaljeno je svega 50 metara od francuske riječne obale i isto toliko od španske. Ostrvo je nenastanjeno i nije moguće posjetiti ga. Pristup imaju jedino vojnici španskog grada San Sebastijana i francuskog grada Bajonea, kako bi ga održavali dok je pod njihovom jurisdikcijom.
“Ljudi poštuju pravila, pa niko ne pokušava da priđe ostrvu. Nekad je nivo vode toliko nizak da se može maltene prepješačiti do njega. Mi obično dolazimo na svakih pet dana, kako bismo obavili rutinsko održavanje”, kaže španski zapovjednik Rafael Preito.
Na ostrvu nema spomenika, osim jedne ploče koja ukazuje na njegovo mjesto u istoriji. Na tom mjestu je potpisana Pirinejska povelja 7. novembra 1659, čime je završen sukob započet tokom razornog Tridesetogodišnjeg rata.
S obzirom na to da status teritorije ranije nije bio definisan, jednom od klauzula Povelje ostrvo je proglašeno dijeljivom neutralnom teritorijom.
Ostrvo fazana simbolizuje mir i saradnju između Francuske i Španije. Na njemu je održano nekoliko kraljevskih vjenčanja, ali i razmjena zatvorenika.
Ostrvo je dugo bilo u miru, koji je posljednji put narušen 1974, kada je nekoliko članova baskijske oružane separatističke grupe ETA-e pokušalo da pređe granicu. Uhapsila ih je španska policija pored ostrvceta. Operacija je završena ubistvom jednog policajca i jednog militanta.
Zagovornici stvaranja države Baskije, na sjeveru Španije i jugozapadu Francuske, smatraju da na ovom mjestu ne bi trebalo da postoji nikakva granica jer je u pitanju domovina Baska.
Najveća opasnost za ostrvo bila je mogućnost njegovog nestanka, s obzirom na to da se vjekovima smanjivalo uslijed erozije. Ali, dvije države su se dogovorile i preduzele zajedničke mjere za njegovo učvršćenje, što se pokazalo uspješnim. Danas je dugačko 215 i široko 38 metara.
“U oči mi upada da na Ostrvu fazana uopšte nema fazana”, žalio se francuski pisac Viktor Igo tokom posjete 1843. godine.
“Tamo su bile jedna krava i tri patke, vjerovatno unajmljene kako bi za posjetioce igrale ulogu fazana”, dodao je Igo.
Prema nekim mišljenjima, prvobitno ime ostrva bilo je “Paussan”, dok drugi tvrde da se zvalo “Faisant”. Kako god bilo, sadašnje špansko ime “Isla de los Faisanes”, franucusko “Ile des Faisanes” ili “Ostrvo fazana” ne odražava stvarnost. Tamo zaista nema fazana.