Šri Lanka

Ostrvo Cejlon leži u Indijskom okeanu, jugoistočno od Indije, na kojem se smjestila država Šri Lanka.

Ostrvo ima površinu od 65 610 km2, pri čemu mu je maksimalna dužina 438 km, a maksimalna širina 224 km. Ostrvo od Indijskog poluostrva razdvaja Manarski zaliv i uski Palkov moreuz, čija širina iznosi 60 km.Cejlon u strukturnom pogledu predstavlja produžetak Indijskog poluostrva, koji je sa kopnom povezan podvodnim grebenom. Sa ovog grebena se uzdiže niz ostrva i koralnih sprudova, a ovaj predio se naziva Adamov most.

Središnjim dijelom ostrva prostire se prostrana i niska visoravan koja je sačinjena od arhajskih stijena. Ova visoravan ima izgled brežuljkastog terena, a uzdiže se od nivoa mora do 300 metara nadmorske visine i zahvata pet šestina ukupne površine ostrva.Sa visoravni se uzdižu planinski vrhovi Pidurutalagala (najvisočija tačka ostrva – 2 524 m), Kirigalpota (2 395 m) i Adamov vrh (2 243 m). Ovaj predio sa kojeg se uzdižu najvisočiji vrhovi ostrva nalazi se u jugocentralnom dijelu, naziva se „Centralni masiv“ i predstavlja srce ostrva. Centralni masiv je izrazito diseciran kraj, u kojem se smjenjuju visoravni, gremeni i doline.

Duž priobalnih dijelova ostrva, prostiru se prostrane ravnice. Sjeverna i sjeverozapadna obala je razuđena, i na njima se nalaze brojni zalivi i lagune, manja ostrva, pješčani sprudovi i plićaci. Južna i jugozapadna obala je niska i pješčana, dok se istočna obala karakteriše slabom razuđenošću. U geološkom pogledu, najveći dio ostrva je sačinjen od granita, gnajsa i kvarcita.

Najveći dio ostrva leži u subekvatorijalnom klimatskom pojasu, dok se jugozapadni dio nalazi u ekvatorijalnom klimatskom pojasu. U predjelima gdje su rasprostranjene nizije, temperature se kreću od 22° C do33° C, dok u planinskim predjelima, zbog veće nadmorske visine, temperature se kreću od 7° C do 21,6° C. Kiša ima velikog uticaja u sezonskim i dnevnim varijacijama klime na ostrvu. Najveći dio padavina donose monsuni, ljetnji jugozapadni (maj – septembar) i zimski sjeveroistočni (novembar – mart). Pored navedenih monsuna, zapažen je i uticaj konvektinih padavina. Tokom duvanja sjeveroistočnog monsuna, izluči se velika količina padavina na sjeveru i jugozapadu, dok jugozapadni monsun donose veliku količinu padavina jugozapadnim djelovima ostrva i na padine Centralnog masiva. Kada nastupi period duvanja jugozapadnog monsuna, sjeverni i istočni djelovi ostrva imaju sušno vrijeme, jer monsun prelazeći preko Centralnog masiva poprima osobine suvog fena i ne donosi padavine u navedene oblasti. Treba istaći i uticaj konvektivnih padavina na jugozapadu ostrva. Godišnja količina padavina u jugozapadnom dijelu ostrva se kreće 3 000 – 5 000 mm godišnje, a izuzetak predstavlja kratki sušni period koji se javlja u zimskim mjesecima. Za razliku od jugozapadnih djelova, sjeverni, istočni i jugoistočni djelovi primaju godišnje znatno manje padavina, i one se kreću od 1 000 do 1 900 mm. U navedenim predjelima izražena su 2 perioda: suvlji (april-septembar) i vlažni (septembar-januar). 

Rječna mreža na ostrvu je veoma gusta, ali sve ove rijeke imaju kratke tokove i imaju visoke vodostaje samo tokom kišnog perioda. Izvorište svih ovih rijeka je u središnjoj visoravni, odakle one teku u svim pravcima prema 

moru. Na ostrvu se nalazi oko 100 rijeka, a od njih se po svojim karakteristikama ističu Mahaveli (najduža rijeka na ostrvu – 335 km), Kalu, Maduru i Menik. Prirodnih jezera je nekoliko, a vrijedna pomena su Mundal i Bolgoda. 

Klima i reljefne odlike imaju dominantan uticaj na stvaranje različitih tipova zemljišta na ostrvu. Uticaji klime odražavaju se u dominaciji crveno-žutih podzolskih zemljišta u vlažnim predjelima i crvenkasto-smeđih zemljišta u suvim oblastima ostrva. Srednja visoravan je pokrivena crvenkasto-smeđim latosolnim zemljištima ili glinovitim vapnencima. Pored navedenih tipova, javljaju se i aluvijalna zemljišta, koja se javljaju duž donjih tokova rijeka i regosoli koji su prisutni u obalnim područjima. Vegetacioni pokrivač ostrva je bujan i raznovrstan, sa prisustvom brojnih endemičnih vrsta.Prirodna vegetacija pokriva gotovo jednu trećinu ukupne površine ostrva, a čini je oko 4 000 različitih vrsta biljaka. Sjeveroistočni, istočni i jugoistočni djelovi ostrva, koji se karakterišu sušnijim klimatom, pokriveni su žbunolikom vegetacijom i šumama savanskog tipa. Jugozapadni predjeli zbog povećane količine padavina, imaju znatno gušću i raznovrsniju vegetaciju, koja ima karakterisitike džungle. Kao što smo i istakli, na ostrvu su prisutne i određene endemske vrste flore, koje u ukupnom broju vrsta čine procenat od 28 %.

Šume na ostrvu Cejlon kriju raznoliku i raznovrsnu faunu. Ta raznovrsnost se ogleda kroz 107 vrsta slatkovodnih riba, 59 vrsta vodozemaca, 174 vrste gmizavaca, 435 vrsta ptica, 140 vrsta sisara i nekoliko hiljada vrsta beskičmenjaka. Cejlon je poznat i kao ostrvo sa velikim brojem endemičnih vrsta faune. Ukupan procenat endemičnih vrsta u ukupnoj populaciji pojedinih vrsta je ovakav: ribe 41 %, vodozemci 65 %, gmizavci 52 %, ptice 10 %, sisari 5 %, puževi 80 % i slatkovodni rakovi 100 %.

(geografrija za sve)