U jugoistočnom dijelu Panonske nizije, u južnom Banatu, između Tamiške, Vršačke i ravni Dunava u pravcu JI-SZ pruža se plato dužine 60 i širine 25 km.
U jugoistočnom dijelu Panonske nizije, u južnom Banatu, između Tamiške, Vršačke i ravni Dunava u pravcu JI-SZ pruža se plato dužine 60 i širine 25 km.
Nadvisuje okolni teren i odlikuje ga lesni i pjeskoviti geološki sastav. U njegovom jugoistočnom dijelu se nalazi najveća evropska kontinentalna pješčara, elipsastog oblika dimenzija 35 sa 20 km. Veći deo ovog područja zahvata SRP „Deliblatska peščara“, proglašen 1977. godine.
Deliblatska pješčara je nastala od silikatno-karbonatnog pijeska, plavina banatskih rijeka i nanosa Dunava, koje su vjetrovi ledenog doba, sa njihovih obala raznijeli u pravcu SZ i zasuli prethodno formirani lesni plato. Na površini od 350 km2 blago zatalasani reljef je košavom preoblikovan u izrazito dinski čije su nadmorske visine između 70 i 200 m.
Najviši vrhovi su Pluc (198 m) i Crni vrh (192 m). Debljina pijeska se kreće od 5-30 metara u niskom pijesku koji je najbliži Dunavu i gde su nadmorske visine između 75 i 85 metara, pa sve do 20-100 metara u oblastima visokog peska gdje su nadmorske visine od 100 do 135 metara. Glavni mineralni sastojci pijeska su kvarc, feldspati i krečnjak. Zrna pijeska su u prosjeku najkrupnija i uglastija u JI dijelu, dok su najfinija na Visokoj pješčari. Mase živog pijeska danas su, uglavnom, vezane vegetacijom, koja je nastala pošumljavanjem tokom posljednjih 200 godina. Prvo pošumljavanje radi vezivanja pijeska i sprečavanja razvejavanja započeto je još 1818. godine.
Centralni dio Deliblatske peščare odlikuju dugačke dine strmih nagiba, relativnih visina do 30 m i uske udoline. Po svim odlikama ovo je njen najsuroviji dio. U sjeveroistočnom dijelu Rezervata se nalaze Zagajička brda, 246 m nadmorske visine, koja sa Dumačom predstavljaju najreprezentativniju geomorfološku formaciju banatskog lesnog platoa i panonske nizije.
Klima je umjereno-kontinentalna sa specifičnom mikroklimom, koju karakterišu rani i kasni mrazevi i velika temperaturna kolebanja vazduha, između – 25 i + 45 stepeni C. U toku zime duva košava, koja sa udarima dostiže brzinu do 140 km/h. Iako u toku godine prima oko 630 mm padavina, područje je bez površinskih vodotokova, jer se one kroz podzemlje oceđuju u pravcu Dunava. Podzemne vode obodnog dijela Deliblatske pješčare su na 30 m, dok se u centralnom dijelu arterška izdan nalazi na dubini od 200 m.
Umjereno kontinentalna klima, odsustvo površinskih vodotokova i pješčana zemljišta uslovila su osobene životne zajednice, koje su izdvojene u posebnu biljno-geografsku oblast Deliblaticum.
Bogata flora sa preko 900 vrsta, podvrsta i varijeteta obiluje raritetima, reliktima, endemima i subendemima, kao što su banatski božur, Pančićev pelen, šerpet, bademić, peščarsko smilje i kleka – jedini samonikli četinar panonske nizije.
Među rijetkostima faune ističu se vrste sa stepskih staništa: pustinjski mravi, mravlji lav, banatski soko, orao krstaš, stepski skočimiš, tekunica, slepo kuče, stepski tvor i druge. Za neke od njih, Deliblatska pješčara je jedino ili jedno od malobrojnih preostalih staništa u Srbiji. Specifičnost rezervata je i stalna populacija vuka. U šumskim staništima značajno je stalno prisustvo jelena, srna i divljih svinja.
U zaštićenom prirodnom dobru nalazi se dio rijeke Dunav sa ritovima i adama. Vode bogate ribom i mrestilišta značajno su stecište i masovno zimovalište ptica vodenih staništa, zbog čega je Deliblatska pješčara 1989. godine proglašena za međunarodno značajno stanište ptica (IBA).
Ovdje se gnijezde mnoge retke vrste: mala bela čaplja, žuta čaplja, ibis i lasta bregunica. Mali kormoran - globalno ugrožena vrsta u Srbiji - tu ima jedino stabilno gnijezdilište.
Deliblatska pješčara je tradicionalna destinacija selećih pčelara iz čitave Srbije koji koriste bogatu bagremovu pčelinju pašu, a potom prelaze na prostore pod lipom gdje nastavljaju medobranje. Vrlo su cijenjeni bagremov i lipov med iz Deliblatske pješčare, dok znatno skromnije prinose medobranja daje i livadska paša, koju pčelari rijetko koriste jer je tada u jeku bogata suncokretova paša, dostupna već na njivama na obodu šume.
Najveći dio radnje filma „Ko to tamo peva“ kao i film „Boj na Kosovu“ snimani su u Deliblatskoj peščari.
Dnevna doza geografije